Hoe zorg je dat zorgprofessionals onder de enorme emotionele druk van de COVID-19 crisis overeind blijven staan? Het is een heftige situatie die vergelijkbaar is met de impact van een calamiteit. Daarvan weten we dat zorgprofessionals zonder goede nazorg langdurig angstig kunnen zijn of zelfs kenmerken van een posttraumatische stresssyndroom vertonen. Het grootste deel van de zorgprofessionals herstelt gelukkig. Maar het herstel verloopt niet zonder slag of stoot.
Bij een calamiteit betreft het een enkele situatie, maar de hulp aan coronapatiënten is een aaneenschakeling van momenten met dezelfde impact voor artsen, verpleegkundigen, schoonmakers en andere zorgprofessionals. Dit geldt in zowel ziekenhuizen als in de ouderenzorg, gehandicaptenzorg, de huisartsenpraktijk en bij ggz-instellingen.
COVID-19 versus 'gewone' calamiteit
Door de vergelijking met het meemaken van een calamiteit is het belangrijk om in de COVID-19 crisis op dezelfde manier te reageren. Door de vraag te stellen wat er gebeurt als gedurende langere tijd onder psychisch belastende omstandigheden moet worden gewerkt. Ten gevolge van de vele diensten met coronapatiënten kampen zorgprofessionals met slaapproblemen, stemmingsproblemen, moeite met concentratie, gevoelens van onzekerheid, verhoogde alertheid en herbeleven van indringende situaties. De emoties lopen hoog op. Dus er moet nu al gehandeld worden, op dezelfde manier zoals er ook bij een calamiteit gehandeld wordt.
Second Victims
Na een calamiteit worden zorgprofessionals ook gezien als slachtoffers, de zogenaamde second vicitims. Natuurlijk zijn patiënten en cliënten of familie first victims, maar door de enorme impact die een calamiteit kan hebben op zorgprofessionals, werd al in 2000 het begrip second victims internationaal op de agenda gezet. Door onderzoek is bewustzijn ontstaan dat het belangrijk is om hulpverlening rondom second victims te organiseren. Een succesvolle oplossing is het bieden van ‘Peer Support’; nazorg bij calamiteiten door peers. Uit onderzoek blijkt namelijk dat collega’s de beste steun aan elkaar kunnen bieden bij het meemaken van ernstige gebeurtenissen zoals calamiteiten. In Nederland en België bestaat een Leernetwerk Peer Support van de vereniging van zorgprofessionals Vereniging van Arts en Auto (VvAA) waarin 31 ziekenhuizen samenwerken.
Belangrijke signalen
Uit onderzoek naar de gevolgen van calamiteiten onder zorgprofessionals blijkt dat hyperalertheid een signaal is dat zorgprofessionals niet moeten negeren. Hyperalertheid en herbelevingen zijn de belangrijkste triggers voor een post-traumatische stress stoornis (PTSS). Bovendien nemen psychisch overbelaste zorgprofessionals hun werk vaak mee naar huis. Ze slapen vaak slecht en gaan soms medicijnen gebruiken. Het risico op fouten maken wordt hierdoor groter, en de kans op een burn-out neemt hierdoor ook nog eens toe.
Welke mentale steun kan helpen bij langdurige emotionele druk?
Het begint allemaal met het tonen van kwetsbaarheid door hulp te vragen en te laten zien waar je mee worstelt. In de zorg worden emotionele gebeurtenissen gauw afgedaan als iets dat erbij hoort. Maar het is heel belangrijk om emoties te erkennen en er ruimte aan te bieden. Wel zijn er verschillende vormen van mentale steun die geboden kunnen worden, passend bij de behoefte van de zorgprofessional die langdurig onder druk staat:
- Opvang door collega’s: bespreek met elkaar wat er emotioneel met je gebeurt en bespreek dat je anders kunt reageren als je emotioneel bent. Iedereen zal anders reageren. Maar het is vooral belangrijk dat er ruimte is om het met elkaar te delen. Steun door je collega’s blijkt, ook na een calamiteit, de beste opvang te zijn. Iedereen uit je eigen team heeft dezelfde ervaring als jij. Dat maakt dat je er gemakkelijk over kunt spreken met elkaar. Het is belangrijk dat leidinggevenden of medisch specialisten hier leiderschap in tonen, door emoties te tonen en zo te laten zien dat je kwetsbaar mag zijn.
- herken bij elkaar de symptomen;
- lucht je hart na het einde van je dienst;
- vergeet de ondersteunende diensten niet. Zij werken in dezelfde omgeving, onder dezelfde emoties. - Peer-support: verpleegkundigen steunen verpleegkundigen. Dokters steunen dokters. Of andere zorgprofessionals. Het is belangrijk om de juiste gesprekstechnieken in te zetten, die specifiek zijn voor opvang bij schokkende of emotionele gebeurtenissen. Breid de eventueel bestaande peer support uit tijdens de COVID-19 crisis.
- Professionele hulp: deze hulp kan ingezet worden als de verschijnselen van PTSS aanhouden. Wanneer iemand langer klachten houdt dan volgens de normale patronen van het verwerken van schokkende gebeurtenissen. Door meteen een psycholoog in te zetten kan je een signaal afgeven dat de reactie abnormaal is. Terwijl het juist heel normaal is dat de impact groot is. Uiteraard doen psychologen en psychiaters ook een intake om de gewenste zorg te beoordelen.
Verder is het goed om bewust te zijn van het feit dat zorgprofessionals vaak heel goed zoor anderen kunnen zorgen, maar niet voor zichzelf. Het is belangrijk om de signalen van stress bij elkaar te herkennen en bespreekbaar te maken. Kijk of iemand ontlast kan worden door te schuiven in een rooster. De weerbaarheid blijft een belangrijk punt van aandacht. Dat begin met compassie voor jezelf en niet alleen voor de patiënten en de cliënten.
Speciale Peer Support applicatie
Zeker tijdens deze moeilijke tijden staan zorgprofessionals voor het maken van lastige beslissingen. Hoe weet je of je de juiste beslissingen neemt? En zou je in sommige gevallen graag ondersteuning van een of meer collega’s willen hebben?
Onze Peer Support applicatie faciliteert het complete proces; van identificatie van collega's die extra steun nodig hebben, aanmelding door een medewerker zelf, het in contact brengen met een peer, tot de documentatie en evaluatie van de geleverde nazorg. Meer informatie over de Peer Support applicatie lees je hier.
