Deze blog beschrijft wat patiëntenparticipatie inhoud en laat zien dat informed consent een belangrijke vorm is van patiëntenparticipatie.
Wat is patiënten- of cliëntenparticipatie?
Patiënten of cliënten kijken met een ander perspectief naar de zorgverlening dan zorgprofessionals. Ze bezitten specifieke ervaringsdeskundigheid die uniek is en betrekking heeft op de persoonlijke situatie, de behandeling, de ziekte en het herstel. De organisatie en de zorgverlener kunnen hier optimaal van profiteren door het perspectief van de aanbieder en de vrager op elkaar af stemmen voor het organiseren van de zorg.
“Stem het perspectief van de aanbieder en van de vrager op elkaar af en gebruik dit voor het organiseren van de zorg”.
Patiënten- of cliëntenparticipatie is een middel om gebruik te maken van het perspectief van de patiënt/cliënt om zo te komen tot patiënt/cliëntgerichte zorg. Het houdt in dat patiënten en cliënten de mogelijkheid krijgen kennis en ervaringen in te brengen die bijdragen aan verbeteringen in de zorg. Een patiënt kan een individuele patiënt zijn, maar ook een groep van patiënten of patiëntvertegenwoordigers, zoals ouders en familie van patiënten.
De participatieladder
De vorm van patiënten- en cliëntenparticipatie is afhankelijk van de wijze waarop zij worden betrokken. Het is mogelijk om patiënten alleen te informeren, maar ook om hen mee laten beslissen over bepaalde kwesties. De participatieladder wordt gebruikt om onderscheid te maken in de vijf vormen van participatie. Iedere vorm heeft een bepaalde intensiteit.
“Welke vorm van participatie het meest geschikt is, hangt af van het doel van de participatie en het project waaraan je patiënten/cliënten wilt laten participeren.”
Patiëntgerichte zorg
Onder goede kwaliteit van zorg verstaan we (onder andere) dat de zorg patiënt/cliëntgericht is. Iedere patiënt heeft zijn eigen specifieke wensen, behoeften en problemen. Dé patiënt bestaat niet. Daarom is het belangrijk om patiënten regelmatig te betrekken.
“Patiënt- of cliëntgericht betekent niet: “u vraagt wij draaien!”, maar wel diversiteit in de dienstverlening. Het maakt aanbod-op-maat mogelijk en het maakt duidelijk voor de patiënt wat (on)mogelijkheden van de dienstverlening zijn.”
Wat is informed consent?
Voordat een arts een medische handeling uitvoert moet de patiënt of cliënt toestemming geven. Dit is een belangrijk uitgangspunt van het gezondheidsrecht. Zonder deze toestemming is sprake van een ongeoorloofde inbreuk op de veiligheid van een patiënt. Maar om toestemming te kunnen geven heeft de patiënt wel goede informatie nodig. Een arts moet daarom, voordat hij om toestemming vraagt, de patiënt eerst informatie geven over het voorgenomen onderzoek of de voorgestelde behandeling.
“De informatieplicht van de arts en het toestemmingsvereiste vormen een twee-eenheid. Dit wordt ook wel ‘informed consent’ genoemd.”
Het naleven door artsen van informed consent is in juridisch opzicht van belang. Maar er is een bijkomend belangrijk voordeel. Uit onderzoek is gebleken dat het informeren van patiënten/cliënten over de medische behandeling de basis legt voor het wederzijds vertrouwen en het bevorderen van de therapietrouw.
“Goede communicatie met de patiënt is goed voor wederzijds vertrouwen en bevordert de therapietrouw.”
Het melden van incidenten door patiënten en cliënten
Tijdens het informed consent gesprek kan de arts meteen het belang van de patiënten- en cliëntenervaringen benoemen en benadrukken. Laat de patiënt/cliënt weten dat zij de mogelijkheid hebben ervaringen in te brengen die bijdragen aan verbeteringen in de zorg. Omdat patiënten, cliënten en hun naasten als enige het hele zorgproces doorlopen, ervaren zij het beste waar de zwakke schakels van het zorgproces opgesloten zitten. Wanneer patiënten de mogelijkheid krijgen (bijna)incidenten te melden, worden zwaktes inzichtelijk gemaakt en kan de veiligheid van de zorg worden verbeterd. Belangrijk hierbij is om te vermelden wat er met de meldingen wordt gedaan.
“Het melden van incidenten is een belangrijke vorm van participatie."
Hoe kan The Patient Safety Company hulp bieden?
De softwareoplossingen van TPSC ondersteunen bij de inzet van patiënten/cliënten participatie. Door middel van verschillende tools kunnen patiënten en cliënten op een eenvoudige manier feedback geven op de geleverde zorg, zodat het op de werkvloer bespreekbaar kan worden gemaakt.
Zwaktes in bestaande processen worden boven water gehaald, geanalyseerd en geoptimaliseerd.
Iedere patiënt of cliënt kan een (bijna)-incident melden middels een makkelijk in te vullen online formulier, benaderbaar via desktop en mobiele devices. Dit formulier is voor iedere instelling naar behoefte samen te stellen. Door het meldformulier in te vullen worden antwoorden meteen overgenomen in een analysemethode, zodat de Veiligheidscommissie de oorzaken van het incident eenvoudig kan achterhalen en verbeteracties kan initiëren.
Iedere stap van het Incident Management Systeem is gemakkelijk te vervullen. De Veiligheidscommissie wordt tijdens het behandelen van de (bijna)- incidenten ondersteunt door automatische e-mailnotificaties, meldingen en alerts.
E-book Patiëntenparticipatie
Wil je meer weten over patiëntenparticipatie? Download het e-book 'Hoe maak je van zorg, écht goede zorg?':
Wendy Rientjes, 2018
Bronnen
CBO. (2013). Handoek patiënten-/cliëntenparticipatie. Retrieved from http://www.participatiekompas.nl/sites/default/files/CBO_handboek-patientenparticipatie-maart-2013.pdf
KNMG dossier. (n.d.). Informed consent.
Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO. (2009, August). Patiënten betrekken bij de zorg in het ziekenhuis, een handboek.
Kind en Ziekenhuis. (2004, October). Vragenlijst Informed Consent.
Veilige zorg, ieders zorg, & GGZ Nederland. (2013, May). Handreiking Patiëntenparticipatie vanuit cliënten- en familieperspectief. Retrieved from http://www.ggznederland.nl/uploads/publication/Handreiking%20Pati%C3%ABntenparticipatie.pdf
